Maori Dövme Kültürü ve Sembolleri

Maori dövmelerinin popüler olması ile Maori halkına olan ilgi gün geçti arttı. Maoriler Güney Pasifik’te yaşayan kabilelerdir ve Yeni Zelanda’nın yerli Polinezya halkı olarak bilinmektedir. Maoriler, 13. Yüzyılda kuzey Polinezya kıyılarından Yeni Zelanda’ya muhtemelen teknelerle gelerek yerleştiler. İçlerinde farklı kabilelere bölünmüş şekilde yaşadılar. Hayatlarını çiftçilik, balıkçılık ve avcılık ile idame ettirdiler. Zamanla doğal kaynakların azalması ve yaşamın daha zor hale gelmesi onları kabileler arası savaşa itti. Bu savaşlar onlara savaşçı kültürü kazandırdı ve çeşitli silahlar ürettiler. Kaleler inşa ettiler ve karşıt kabileler birbirleri arasında savaştı.

Maori Kültürü

18. ve 19. yüzyıllarda Avrupalılar Yeni Zelanda’ya yerleşmeye başladı. Yerleşimciler çoğunlukla İngiltere halkındandı. Dünyanın başka yerlerinde olduğu gibi sömürge yönetimi yerli halk için zararlıydı. Māoriler, Yeni Zelanda’da bir azınlık nüfusu haline geldi ve zamanla yok oldular. Her ne kadar günümüzde bu topluluktan iz kalmasa da kültürel mirası, mitolojisi ve geleneğinin çoğu günümüze kadar gelmiştir. Sömürge öncesi Māori’nin yazılı bir dili yoktu, yani bilgi ve gelenekler sözlü veya sanat yoluyla nesiller boyunca aktarılıyordu.

Māori mitolojisi, yaratılış ve yenilenme temalarının yanı sıra doğa ile derin bir bağlantı taşır. Bir diğer önemli unsur, Māori geleneğinin önemli bir bölümünü oluşturan whakapapa (soy) ve atalara saygıdır.

Ünlü haka, yüz dövmeleri ve ahşap oymaların yanı sıra etkileyici ikonografi de dahil olmak üzere Māori sembolizmi, zengin bir kültür, dil ve mitolojiye sahiptir.

Geleneksel Māori sanatı ve tasarımı, bugün bile kültür ve kimliğin önemli bir parçasını oluşturur. Günümüzde Yeni Zelanda daha geniş bir ulusal kimliği temsil etmek için Maori kültürünün unsurlarını benimsemiştir. Yeni Zelanda’nın ulusal havayolu şirketi Air New Zealand “Koru” simgesini resmi logosu olarak kullanırken, ulusal ragbi takımı All Blacks maçlardan önce geleneksel bir Maori haka dansı yapmaktadır. Hei tiki sembolünü ise dünyanın dört bir yanındaki kokteyl barlarında kupalara kazınmış bir desen olarak görmeniz mümkündür.

Maori Dövme Kültürü

Maorilerin dövme kültürü efsanevi bir hikayeye dayanır. Hikayeye göre yeraltı dünyasının prensesi olan Niwareka’ya aşık olan Mataora adında genç bir Maori savaşçısı vardı. Niwareka, Mataora ile evlenmek için yeraltı dünyasını terk ederek dünyaya geldi. Ancak Mataora, Niwareka’ya kötü davrandı ve bu durum Niwareka’nın babasının krallığı olan Uetonga’ya dönmesine neden oldu.

Suçluluk ve kalp kırıklığıyla dolu Mataora, prensesi Niwareka’nın peşinden gitti. Birçok denemeden sonra ve sayısız engeli aştıktan sonra, Mataora sonunda “Uetonga” diyarına geldi, ancak yolculuğunun ardından yüz boyası dağınık ve kirliydi. Niwareka’nın ailesi, dağınık görünümü nedeniyle Mataora ile alay etti. Mataora, çok alçakgönüllü haliyle Niwareka’dan af diledi ve sonunda kabul etti. Niwareka’nın babası daha sonra Mataora’ya dövme sanatını öğretmeyi teklif etti ve aynı zamanda Mataora, birçok renkte pelerin kenarlıklarının örülmesi olan Taniko sanatını da öğretti.

Böylece Mataora ve Niwareka Moko ve Taniko sanatını öğrenmiş bir şekilde insanların dünyasına geri döndüler.

Maoriler İçin Dövmenin Önemi

Maoriler için dövme kutsal bir eylemdi. Dövme yaptırırken acı hissetseler dahi bağırmamaya dikkat ederlerdi. Çünkü bunu bir zayıflık olarak görürlerdi. Ayrıca acıya dayanmak Maori halkı için erdemli ve gururlu bir davranış olarak çok önemliydi.

Her Maori kabilesine mensup kişi dövme yaptıramazdı. Dövme yaptırmak rütbesi olan veya statü sahibi kişilerce mümkündü. Dövme yaptırma imkanı olup da yaptırmayanlar düşük sosyal statüye sahip insan olarak görülürdü.

Maori Sembolleri

Maori sembolleri, spiraller, eğriler, doğal görüntüler ve doğaüstü tanrılar barındırır. Maori dövme modellerinde bu sembolleri görmeniz mümkündür. Yeni Zelanda’ya özgü gümüş eğrelti otunu temsil eden koru, ahşap oymacılığında ve daha büyük sanat eserlerinde yinelenen bir motiftir. Her sembol anlam taşır ve genellikle insanın doğayla veya soy ağacı ile olan ilişkisiyle ilgilidir.

Hei Matau Hei Matau veya balık kancası, refahı simgeler. Hei Matau aynı zamanda gücü, kararlılığı, sağlığı ve su üzerinde güvenli bir yolculuk sağlamayı temsil eder.	Hei Taiaha Taiaha, geleneksel bir Māori silahıdır. Yakın muharebe için yapılmış kısa bir savaşçı silahıdır. Tahtadan veya balina kemiğinden oyulmuş bu silahlar, değerli eşyaları temsil ediyor. Hei Taiaha, Māori savaşçı kültürünü sembolize eder.
Hei Tiki Hei Tiki, doğmamış insan embriyosunu temsil eder. Genellikle iyi şansın ve doğurganlığın sembolü olarak kabul edilir. Hei Tiki’nin ilk insanı temsil ettiği de düşünülür. Maoriler, tiki tılsımına sahip kişinin açık düşünen, anlayışlı, sadık ve bilgili olduğuna inanırlardı.	Koru Aihe Yunuslardan ilham alan Koru Aihe, oyunculuğu, uyumu ve dostluğu simgeler. Maoriler, kutsal bir ruha sahip olduklarını düşündükleri yunuslara saygı duyuyorlardı. Efsaneye göre tanrılar yunus kılığına girerek denizcileri girdaplara ya da fırtınalı sulara çektiği söylenir.
Koru Honu Koru Honu, deniz kaplumbağasını tasvir eder. Kaplumbağalar, Maori kültüründe seyahat ve rehberliği sembolize eder. Ek olarak doğurganlık, uzun ömür, huzur ve birlik anlamları da taşır.	Koru Koru motifi, Māori sanatının temel taşıdır. Kendi başına kutsal olarak kabul edilmez, ancak kutsal tasarımlarda tekrarlanır. Yalnızca Yeni Zelanda’ya özgü olan gümüş eğrelti otunun genç yapraklarını temsil eder. Koru yaşamı, büyümeyi, gücü ve huzuru simgeler. Şekli hareket, gizlilik, potansiyel enerji, yenilenme, ışık ve aydınlanma fikirlerini taşır.
Manaia Manaia sembolü, mitolojik bir manevi koruyucuyu veya haberciyi temsil eder. Geleneksel olarak kuş başı, insan gövdesi ve balık kuyruğu ile tasvir edilmiştir. Manaia kötülüğe karşı koruyucu görev görür ve ruha rehberlik eder.	Mangopare Maori tarihinde, Rongo veya Rongo-Ma-Tâne doğanın, bitkilerin tanrısıdır. Maoriler, tarım işlerinden elde ettikleri ilk hasadı Rongo’ya adarlardı.
Moana Bu sembol çekiç kafalı köpekbalığını tasvir eder. Gücü, güçlü iradeyi ve savaş ruhunu sembolize eder. Maoriler, köpekbalıklarının koruyucu ruhlar olduklarına inanırdı. Bu yüzden köpekbalığı dişi kolyeleri kabile liderleri arasında statü sembolüydü. Moana, okyanus ve deniz anlamına gelir. Tüm Polinezya kültüründe ortak bir semboldür. Denizin sakin, enerjik ve tehlikeli oluşu bu sembol anlamına yansıtılmıştır.	Wera Wera sembolü, bir balinanın kuyruğunu temsil eder. Balinalar, yunuslar gibi Maoriler için kutsaldır. Okyanus tanrısının soyundan geldiklerini düşünürler. Bu nedenle doğaları gereği olağanüstü güçlere sahip olduğu düşünülürdü. Wera, denizde koruyucu bir ruhu sembolize eder.
Pikorua – Çift Büküm Pikorua çift büküm, iki insanın veya iki kültürün sonsuza dek bir araya gelmesini temsil eder. İnişler ve çıkışlar yaşasalar da ömür boyu dostluk ve sadakatle birbirlerine bağlı kalacaklardır.	Pikorua – Tek Büküm Pikorua Pikorua tek bükümünün anlamı, çift büküm Pikorua’dan farklıdır. Tek büküm, yaşam yolunu ve sonsuzluğu simgeler. Ayrıca iki kişinin bir araya gelmesini de temsil eder.
Rongo Maori kültüründe Rongo, barış anlamını taşır. Barışla ilişkilendirilen bir bitki olan Kumara’nın yaratıcı olarak bilinir.	Ruaumoko Rûaumoko depremlerin, volkanların ve mevsimlerin tanrısıdır. Gök baba Ranginui ile toprak ana Papatûanuku’nun en küçük oğludur. Nazik bir tanrı olduğu düşünülse de Rûaumoko aynı zamanda tehlike ve yıkımı temsil eder.
Tane Maori tarihinde, Rongo veya Rongo-Ma-Tâne doğanın, bitkilerin tanrısıdır. Maoriler, tarım işlerinden elde ettikleri ilk hasadı Rongo’ya adarlardı.	Toki Adze Toki Adze, Māori tarafından kano oymak için bir ağacın kesilmesi veya kabile için önemli olan binaları ve yapıları süslemek için oyulmuş semboller üretmek gibi durumlarda kullanılan törensel bir keskidir. Bir sembol olarak gücü ve otoriteyi temsil eder.
Tumatauenga Tû veya Tumatauenga, Maori savaş, avcılık tanrısıdır. Maoriler, avlarını ve savaş partilerini Tûmatauenga’ya adardı.	Urutengangana Urutengangana, Maori ışık tanrısıdır. O, gökyüzünün babası Ranginui ve dünyanın anası Papatuanuku’nun çocuklarının en büyüğüdür. Çocukları yıldızların ve ayın tanrılarıydı.

Maori Şerit Dövme Desenleri ve Anlamları

Maori dövme modellerini günümüzde pek çok insanda görmeniz mümkündür. Her maori dövme tasarımı içerisinde şerit şeklinde semboller barındırır. Hadi gelin birlikte bu şeritlerin ne anlam taşıdığına göz atalım.

Unaunahi: Balık pullarından tasvir edilerek oluşturulmuştur. Bolluğu ve sağlığı temsil eder.

Taratarekae: Balina dişlerini tasvir eder. Maori kültüründe balinalar kutsal ruhlara sahip canlılar olarak bilinmektedir.

Pakati: Maoriler bu deseni pelerinlerine resmederlerdi. Savaşçılar arasında yaygın olarak kullanılırdı. Cesareti ve gücü temsil eder.

Ahu Ahu Mataroa: Atletizm veya spor gibi yetenek gerektiren işlerde başarılar elde etmiş Maoriler tarafından kullanılırdı. Mücadele etmenin bir sembolü olarak gösterilmektedir.

Hikuaua: Balık kuyruğundan esinlenerek tasvir edilmiştir. Yeni Zelanda bölgesinde refahın temsilcisi olarak bilinmektedir.

Erkek Maori Dövme Modelleri

Kadın Maori Dövme Modelleri

Günümüzde Maori Sanatına İlgi

Maori halkı, kültürel miraslarını korumak için eski dövme yöntemlerini yeniden canlandırdı. Hem erkekler hem de kadınlar artık geleneksel uygulamaya dahil oldular. Te Uhi a Mataora olarak bilinen sanat organizasyonu, yakın zamanda geleneksel Maori uygulayıcıları tarafından kuruldu.

Te Uhi a Mataora, Ta Moko’nun yaşayan bir sanat formu olarak korunmasını ve daha da geliştirilmesini tasavvur ediyor. Ana endişeleri, Maori olmayan insanlar tarafından artan Ta Moko uygulamasıdır. Eski gelenekleri canlandırarak eski yöntem ve tasarımları koruyarak sanatı yaymaya çalışıyorlar. Ayrıca başkalarına Maori dövmesinin kültürel bir sembol olduğunu ve hafife alınmaması gerektiğini söylüyorlar.

İLGİLİ YAZILAR:

• +20 Dövme Anlamları Listesi
• Mandala Nedir? Mandala Dövme Modelleri